Οι καλπασμοί των αλόγων είναι η μνήμη των ήχων του Θρακικού τοπίου . Μέχρι σήμερα στα δάση της Ροδόπης, στα Λιβερά και στα ερειπωμένα Παρανέστια χωριά μπορείς να συναντήσεις αγέλες άγριων αλόγων.
Το ποικιλόμορφο και εξαιρετικά πλούσιο φυσικό περιβάλλον της Θράκης με τις γεωργικές πεδιάδες ειδικό για την εκτροφή των αλόγων, γέννησε μύθους και θεούς ημιθεους και ήρωες καβαλάρηδες . Λατρείες που συμπλέουν και ταυτίζονται, δρώμενα που επιβιώνουν ως στη σύγχρονη λαϊκή θρησκευτικότητα, κρατώντας στον πυρήνα τους την αρχαϊκή σκέψη και την εποχή όπου όλα αποσκοπούσαν στην ανάσταση της νεκρής κατά τον χειμώνα φυτικής και ζωϊκής ζωής.
Θεός της φύσης και της βλάστησης ήταν αρχικά και μεταγενέστερα ο θεός του κρασιού και της μέθης, της επιθυμίας και του ένστικτου ο Διόνυσος, η λατρεία του οποίου μοιάζει πολύ με τη λατρεία του Σαβάζιου. Αυτήν τη θρακική και φρυγική θεότητα των ιππέων νομάδων του κάτω κόσμου και των αναγεννητικών δυνάμεων της φύσης, η οποία απεικονίζεται πάντα πάνω σε άλογο.
Από τους ευρύτερα γνωστούς μύθους που σχετίζονται με τ άλογα, αυτός του βασιλιά της θρακικής φυλής των Βιστόνων με τα σαρκοφάγα άλογα του Διομήδη. Τα άλογα, τα οποία σύμφωνα με τον όγδοο μυθικό του άθλο, ο Ηρακλής τα πήρε αφού σκότωσε το Διομήδη και έκτισε τα Άβδηρα προς τιμή του φίλου του Άβδηρου, που είχαν κατασπαράξει τ ανθρωποφάγα άλογα.
Από τους πιο αρχαίους και αγαπητούς ημίθεους που συνδέονται με τ άλογα, ο βασιλιάς των Θρακών ο Ρήσος.
Αυτός για τον οποίο πρωτομίλησε ο Όμηρος, όταν εκείνος την τελευταία χρονιά του τρωικού πολέμου πήγε να βοηθήσει τους Τρώες, έχοντας μαζί του τα άλογά του τα πιο όμορφα και πιο μεγάλα, πιο άσπρα από το χιόνι και στο τρέξιμο όμοια με τους ανέμους (10η ραψωδία της Ιλιάδας, στίχ. 434) Ο ίδιος όμως βρήκε το θάνατο από τον Οδυσσέα και το Διομήδη, οι οποίοι άρπαξαν και τα άλογά του. Ο Ρήσος ο ανθρωποδαίμων της διονυσιακής πομπής όπως τον αναφέρει στην ομώνυμη τραγωδία του ο Ευρυπίδης, που λατρευόταν ως τον 3ο μ.Χ. αιώνα, ο Θεός με τις πιο γνωστές του ιδιότητες αυτές του κυνηγού και του θεραπευτή μας θυμίζει την άλλη μεγάλη θεότητα των Θρακών, των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων τον Κύριο Ήρωα ή Θράκα Ιππέα, επίσης θεό θεραπευτή και κυνηγό.
Η λατρεία του άφησε πολυάριθμα ίχνη, στον ευρύτερο ιστορικό χώρο της Θράκης από το Δούναβη μέχρι το Στρυμώνα και το Αιγαίο. Ήταν δε τόσο γνωστός ώστε δεν χάραζαν το όνομά του πάνω στα χιλιάδες ανάγλυφα που τον παρίσταναν. Η λατρεία του Θράκα Ιππέα, αυτής της γονιμικής και χθόνιας θεότητας που σχετίζονταν με τα νερά και την προστασία πηγών και πηγαδιών, πέρασε μετα τον εκχριστιανισμό στο πρόσωπο του Μεγαλομάρτυρος και Τροπαιοφόρου Αη -Γιώργη.
Ο εορτασμός του μετά το Πάσχα, σηματοδοτεί όπως και η Ανάσταση του Χριστού την αρχή μιας νέας περιόδου, την εποχή της καλοκαιρίας. Η γιορτή του στα ομώνυμα εξωκλήσια με ζωοθυσίες αποτελούσε για τους αγροτοποιμενικούς πληθυσμούς μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, ορόσημο και σταθμό για τις ποιμενικές μετακινήσεις, την έναρξη πάσης φύσεως αγροτικών επαγγελματικών συμφωνιών και γεωργικών εργασιών. Είναι ο άγιος που προστατεύει κοπάδια και γεννήματα, γιατρεύει αρρώστους σκοτώνει δράκους και θεριά φυλάει νερά και σύνορα.
Ο στρατηγός των Ρωμαίων καταγόμενος από την Καππαδοκία,που μαρτύρησε σύμφωνα με τον Ορθόδοξο συναξαριστή στη σημερινή Γιάφα της Παλαιστίνης, το έτος 296, ο Αη -Γιώργης, ο νεαρός έφιππος πολεμιστής όπως απεικονίζεται στην αγιογραφία της Χριστιανικής Εκκλησίας, ταυτίστηκε στη λαϊκή φαντασία με το μαχητή ενάντια στο κακό και την αδικία, ο δρακοντοκτόνος ήρωας του καλού και της ελπίδας. Ανάλογες ταυτίσεις και συμβολισμοί καταγράφονται στα λιθανάγλυφα που τοποθετούσαν στις πόρτες των σπιτιών τους οι άνθρωποι στην Εγγύς Ανατολή, με εγχάρακτη τη μορφή ενός αντίστοιχου έφιππου νέου που με δόρυ σκοτώνει το κακό.
Από τη Περσία με τους καβαλάρηδες θεούς που σώζονται εγχάρακτοι σε βράχους, μέχρι τους λατρευτικούς τόπους του Θράκα Ιππέα στα Βαλκάνια, για τους μουσουλμάνους που τιμούν ιδιαίτερα τον Αη- Γιώργη, η γιορτή του Ηidirellez- στις 6 Μαΐου με το παλιό ημερολόγιο σηματοδοτεί την απαρχή του δικού τους εορτολογικού κύκλου. Μια γιορτή δίπλα σε πηγές νερού και ποτάμια, με τάματα και κούνιες σε τόπους ιερούς της εξοχής που μας παραπέμπει σε προχριστιανικές ανοιξιάτικες τελετές όπου γιορτάζονταν η βλάστηση και η καρποφορία .
Κάποιες από τις συνήθειες που επιβιώνουν. Το βράδυ ξημέρωμα του Αϊ Γιώργη παίρναμε νερό από τη βρύση και το πηγαίναμε στη εκκλησία κάτω από την εικόνα του Αη -Γιώργη και το δίναμε στα ζώα.
Στον Αίμο τα κορίτσια πήγαιναν πρωί- πρωί στις βρύσες για να πάρουν νερό, ύστερα στόλιζαν με πρασινάδες τα μπακίρια και τα έφερναν στα σπίτια τους. Μέχρι σήμερα στη Βουλγαρία νύχτα πηγαίνουν στο βουνό να πάρουν από τις πηγές νερό και πρασινάδα.
Στην Αδριανούπολη τη παραμονή της γιορτής πήγαιναν στον Τόντζο ποταμό, από όπου τα μεσάνυχτα λέγονταν ότι περνούσε ο Άγιος καβάλα στ’ άλογό του, έπιναν νερό και γύριζαν αμίλητα στο σπίτι τους, γι αυτό το έλεγαν «αμίλητο νερό». Μέχρι και σήμερα οι Μουσουλμάνοι πάνε στον Τόντζο ποταμό το χάραμα, πετούν τα πανιά με τα οποία έχουν δεμένα τα πονεμένα μέρη του σώματός των και τα αφήνουν στο νερό να πάρει μ αυτη τη συμβολική κίνηση τον πόνο το ποτάμι.
Αγγέλα Γιαννακίδου
Πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου
