Ανάπτυξη θέλετε; Πάρτε ένα μείγμα από φωτιές και πληθωρισμό

Α. Οι βασικές αρχές

Α.1. Τι είναι το ΑΕΠ:

Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Α.Ε.Π.) είναι η συνολική αξία σε χρηματικές μονάδες των τελικών αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα σ’ ένα συγκεκριμένο έτος. Το ΑΕΠ χρησιμοποιείται για να μετρηθεί η ευημερία των κατοίκων μιας χώρας.

Α.2. Τι είναι η «ανάπτυξη»

Ως ανάπτυξη ορίζεται η αύξηση – σε κάποια χρονική περίοδο – της οικονομικής ευημερίας που απολαμβάνει ο λαός μιας χώρας. Αφού, όμως, το ΑΕΠ χρησιμοποιείται ως δείκτης μέτρησης της ευημερίας, η ανάπτυξη είναι ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ. Για παράδειγμα, αν το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) πριν από 3 χρόνια ήταν 100 και τώρα είναι 120, έχει αλλάξει κατά 20%, άρα έχουμε ανάπτυξη 20%.

Α.3. Η αύξηση των τιμών επηρεάζει το ΑΕΠ;

Το Α.Ε.Π. μπορεί να μεταβληθεί είτε με μεταβολή ποσοτήτων, είτε με μεταβολή τιμών. Όμως, το Α.Ε.Π. που υπολογίζεται με μεταβολή των τιμών δεν είναι καλό μέτρο εκτίμησης της πορείας μιας οικονομίας. Αν για παράδειγμα, όλες οι τιμές διπλασιαστούν χωρίς καμιά μεταβολή στις παραγόμενες ποσότητες, το Α.Ε.Π. θα διπλασιαστεί. Αλλά θα ήταν λάθος, αν πούμε ότι η ικανότητα της οικονομίας για ικανοποίηση των αναγκών σε αγαθά και υπηρεσίες διπλασιάστηκε, αφού οι παραγόμενες ποσότητες παρέμειναν αμετάβλητες. Είμαστε, επομένως, υποχρεωμένοι να προσαρμόσουμε τις μετρήσεις, ώστε να απαλλαγούμε από την επίδραση της μεταβολής των τιμών (πηγή: Αρχές Οικονομικής Θεωρίας, Διαδραστικό σχολικό βλβίο της Γ΄ Γενικού Λυκείου).

Α.4. Τι πρόβλημα παρουσιάζει η μέτρηση του ΑΕΠ

Ένα από τα παράδοξα της μέτρησης του ΑΕΠ είναι ότι αυξάνεται, αντίθετα με την κοινή λογική. Πχ, όταν πολλαπλασιάζεται η εγκληματικότητα και οι συνακόλουθες δαπάνες για ασφάλεια και φυλακές, όταν οι άνθρωποι αρρωσταίνουν πιο συχνά και πιο βαριά, γιατί βέβαια αυξάνονται τα έξοδα για γιατρούς και φάρμακα, όταν αυξάνονται τα δάνεια των νοικοκυριών και άρα τα κέρδη των τραπεζών, τότε το ΑΕΠ αυξάνεται, ενώ η πραγματική ευημερία των πολιτών μειώνεται.

Ιδιαίτερο προβληματισμό δημιουργεί το γεγονός ότι η μέτρηση του ΑΕΠ ενθαρρύνει τη κατασπατάληση των φυσικών πόρων σε βαθμό πιο γρήγορο από αυτόν που απαιτείται για να ανανεωθούν. Για παράδειγμα, το να εξαφανίσεις με την υλοτομία ένα ολόκληρο δάσος αξιολογείται υψηλότερα σε όρους ΑΕΠ, από τις περιβαλλοντικές υπηρεσίες που προσφέρει το δάσος εάν παραμείνει άθικτο. Αυτές οι υπηρεσίες συμπεριλαμβανομένης της βιοποικιλότητας του περιβάλλοντος, της μείωσης των πιθανοτήτων πλημμύρας από δυνατές βροχοπτώσεις, του φιλτραρίσματος για τη βελτίωση της ποιότητας του ύδατος σε ποτάμια και λίμνες, της απομόνωσης του διοξειδίου του άνθρακα και της παραγωγής οξυγόνου – δεν αποτελούν μέρος της οικονομίας της αγοράς και δεν περιλαμβάνονται στον υπολογισμό του ΑΕΠ. Όπως έχει αναφέρει ο Χέρμαν Ντάλυ, o ανώτερος οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, “Το τωρινό εθνικό λογιστικό σύστημα αντιμετωπίζει τη γη σαν μία επιχείρηση υπό καθεστώς ρευστοποίησης” (Cobb et al., 1995).

Β. Τα κρίσιμα πραγματικά περιστατικά που επηρεάζουν το ΑΕΠ της Ελλάδας αλλά μειώνουν την ευημερία των κατοίκων της:

Β.1. Πληθωρισμός:

Από τον Ιούνιο του 2022, η Ελληνική οικονομία μαστίζεται από διαρκή αύξηση τιμών, σε τομείς κρίσιμους για την ευημερία των πολιτών, όπως, ιδίως, στα τρόφιμα, την ενέργεια, τα διαρκή οικιακά αγαθά. Με βάση τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, ο ρυθμός αύξησης των τιμών το 2022 έκλεισε στο 9,6%. Ήδη, μέχρι τον Ιούλιο του 2023, νέος κύκλος αυξήσεων των τιμών καταγράφεται με μέσο όρο προσδιοριζόμενο από τα ίδια στοιχεία σε 6,2%.

Β.2. Φωτιές:

Στον Έβρο καταγράφεται η μεγαλύτερη πυρκαγιά στην ιστορία της ΕΕ. Όμως ήδη μέχρι τις 25 Αυγούστου 2023, η χώρα είχε συνολικά 1.526.890 στρέμματα καμμένα. Οι καμμένες εκτάσεις αυξήθηκαν κατά 326 χιλιάδες στρέμματα μέσα σε μόλις 2 μέρες. Η Ελλάδα είναι η 1η χώρα στην ΕΕ με τις περισσότερες καμμένες εκτάσεις. Έχει ξεπεράσει κατά 83% τη 2η Ισπανία και κατά 816% τον ΜΟ της ΕΕ του 2023 (166 χιλ).

Μέχρι στιγμής έχει καεί το 1,15% της χώρας, με +278% από τον ΜΟ της 15ετιας (+1,1εκ στρέμματα).

Γ. Πώς επιδρούν τα παραπάνω περιστατικά στο ΑΕΠ;

Από την επίδραση του πληθωρισμού, το ΑΕΠ εμφανίζεται πληθωρισμένο, δηλαδή πλασματικά αυξημένο, λόγω της ανόδου των τιμών. Η άνοδος των τιμών ήταν 9,6% για το έτος 2022 και 6,2% μέχρι στιγμής, πράγμα που σημαίνει ότι η αντίστοιχη αύξηση του ΑΕΠ, είναι πλασματική. Αυτή την αύξηση του ΑΕΠ, όμως, η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών την παρουσιάζει ως ανάπτυξη.

Από την άλλη πλευρά, τα περίπου 1,5 εκατομμύρια στρέμματα καμένου δάσους είναι 1,5 δις τετραγωνικά μέτρα. Εφόσον οι φυσικές καταστροφές μετρώνται και αυξάνουν το ΑΕΠ, αν υποθέσουμε ότι κάθε τετραγωνικό μέτρο γης έχει αξία μόλις 1 ευρώ (προφανώς έχει μεγαλύτερη, αλλά όποιος θέλει να πάρει μια ιδέα πώς υπολογίζεται η αξία του δάσους, ας δει την πτυχιακή μου εργασία στο μεταπτυχιακό) τότε οι δασικές πυρκαγιές, προσμετρώμενες στο ΑΕΠ, το αύξησαν κατά 1,5 δις.

Αυτή την αύξηση του ΑΕΠ, όμως, η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών την παρουσιάζει ως ανάπτυξη.

Δ. Συμπέρασμα:

Στην επερχόμενη ΔΕΘ αναμένω πύρινο λόγο από τον manager Πρωθυπουργό, που θα κουνά το δάχτυλο, ισχυριζόμενος ότι η Ελληνική Οικονομία αναπτύσσεται ταχύτατα, υπονοώντας ότι «λεφτά υπάρχουν».

Αναμένω αντίστοιχα, τα, στα όρια του κομματικού παροξυσμού, χειροκροτήματα κι επευφημίες των κομματικών κλακαδόρων της δεξιάς, στο άκουσμα ότι η Ελληνική Οικονομία αναπτύσσεται, αναμένοντας να δουν τα λεφτά στις τσέπες τους.

Αναμένω, επίσης, στη συνέντευξη τύπου, στημένες ερωτήσεις στις οποίες ο manager πρωθυπουργός θα παίρνει συνεχόμενες πάσες, για να μας πει πόσο καλά τα πάει η Ελληνική Οικονομία, πόσο δυνατά αναπτύσσεται και κατ’ επέκταση, πόσο θα αυξηθεί η ευημερία των πολιτών.