Το έθιμο της βαρβάρας
Υπάρχουν οι εκδοχές που λένε ότι σε δύο περιπτώσεις που δηλητηριάστηκε το ψωμί και άλλα τρόφιμα από εχθρούς της χριστιανοσύνης, τους Τούρκους σε μια περίπτωση, τον πατέρα της Αγίας στην άλλη, η επέμβαση της Αγίας Βαρβάρας ήταν άμεση.
Μια εκδοχή είναι αυτή που συνδέεται με τη λατρεία της Αρχαίας θεάς, της Εκάτης.
Στην αρχαία Θράκη η παραγωγή του σιταριού αποτελούσε βασική οικονομική δραστηριότητα των κατοίκων. Γιόρταζαν στις αρχές του χειμώνα τα “Εκαταία” προς τιμήν της θεάς Εκάτης.
Μία άλλη εκδοχή ότι παρουσιάστηκε στον ύπνο κάποιας γυναίκας και προειδοποίησε τους πιστούς να μην φάνε από το δηλητηριασμένο ψωμί, αλλά να βράσουν σιτάρι και ότι άλλο βρισκόταν στα σπίτια εκείνη την περίοδο (συνήθως ξηροί καρποί και αποξηραμένα φρούτα), για να περάσουν τις δύσκολες μέρες του χειμώνα. Έτσι έγινε η πρώτη “Βαρβάρα”.
Αυτή την εποχή οι αποθήκες των σπιτιών ήταν γεμάτες σιτάρι που είχαν θερίσει το καλοκαίρι, καθώς και άλλα προϊόντα, όπως ξηρά σύκα, σταφίδες, καρύδια κλπ, που διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Με αυτά τα υλικά παρασκεύαζαν το Εκαταίο Δείπνο. Η “Βαρβάρα” πιθανόν αντικατέστησε το Εκαταίο Δείπνο, που προσέφεραν στη θεά ζητώντας να προστατεύει τους ίδιους κατά τη διάρκεια του χειμώνα, αλλά και το σιτάρι που είχαν σπείρει λίγο πριν, στο τέλος του φθινοπώρου.
Όποια εκδοχή και αν δεχθεί ο καθένας, το έθιμο της Βαρβάρας αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της λαϊκής λατρευτικής παράδοσης της Θράκης και συνεχίζεται αδιάκοπα στο πέρασμα των αιώνων.
Και κάθε φορά που ξημερώνει η 4η Δεκεμβρίου, η μνήμη όλων γυρίζει πίσω σε εκείνα τα κρύα πρωινά που ανοίγαμε τα μάτια μας και μας περίμεναν οι σουπιερίτσες (μπωλ τα λέμε σήμερα) με την αχνιστή Βαρβάρα και το σπίτι μοσχοβολούσε σουσάμι και κανέλα.
Η “Βαρβάρα” παρασκευάζονταν την παραμονή της εορτής της Αγίας Βαρβάρας και μοιράζονταν ανήμερα της γιορτής της πρωί πρωί.
Και τότε έβλεπες από κάθε σπίτι να βγαίνουν παιδιά, κρατώντας στα χέρια τους από το χερουλάκι τσίγκινα δοχεία με το γλυκό κολυβόζουμο και να το μοιράζουν στα σπίτια της γειτονιάς, απ’ όπου επίσης έπαιρναν τη δική τους “Βαρβάρα” και την πήγαιναν χαρούμενα στο σπίτι τους. Ήταν εκείνη η μέρα γιορτή για τα παιδιά και κάθε χρόνο την περίμεναν με μεγάλη χαρά, διηγούνται με συγκίνηση ακόμη και σήμερα οι μεγαλύτεροι.
Η ατμόσφαιρα σ’ όλο το χωριό ήταν εορταστική.
Το σπίτι έπρεπε οπωσδήποτε να λάμπει από καθαριότητα και να είναι πανέτοιμο να δεχτεί κάθε επισκέπτη. Σ’ ένα μεγάλο πανηγύρι στην καρδιά του Χειμώνα εξελίσσονταν τελικά η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας στη Θράκη, με τη Θρακιώτισσα γυναίκα φορώντας την παραδοσιακή θρακιώτικη φορεσιά να πρωτοστατεί στο όλο σκηνικό.
Επί πλέον, ο λαός μας συνέδεσε την ημέρα της γιορτής της Αγίας Βαρβάρας με τον ερχομό του χειμώνα και το κρύο που όλο και δυναμώνει: “Η Αγία Βαρβάρα βαρβαρώνει, ο Άη Σάββας σαβανώνει κι ο Άη Νικόλας παραχώνει” ή “Αγιά Βαρβάρα μίλησε και Σάββας απεκρίθη, ο Άη Νικόλας έφτασε με χιόνια φορτωμένος”
Συνταγή
Υλικά:
- μισό κιλό αποφλοιωμένο σιτάρι
- 2 φλυτζάνια ζάχαρη
- 1 φλιτζάνι ξανθές σταφίδες
- 10 ξερά σύκα ψιλοκομμένα
- 1 βάζο ταχίνι
- κανέλα, καρύδια, και όποιον άλλον καρπό επιθυμείτε (αμύγδαλα,δαμάσκηνα, χουρμάδες, βερίκοκα, ακτινίδια, ρόδια κλπ)
Εκτέλεση:
Το βράδυ της προπαραμονής της γιορτής, πλένουμε το σιτάρι και το μουλιάζουμε σε νερό.
Την επομένη, το πλένουμε καλά, το στραγγίζουμε και το βράζουμε καλά. Πολτοποιούμε περισσότερη απ’ τη μισή ποσότητα, και το ξαναβράζουμε μαζί με τις σταφίδες σε χαμηλή φωτιά.
Ρίχνουμε τα σύκα και τα αφήνουμε να βράσουν καλά όλα μαζί ανακατεύοντας συχνά ώσπου να χυλώσει το μείγμα.
Προσθέτουμε τη ζάχαρη και ανακατεύουμε ώσπου να λιώσει. Κατεβάζουμε απ’ τη φωτιά και ρίχνουμε το ταχίνι ανακατεύοντας καλά. Σερβίρουμε σε μπολάκια, πασπαλίζουμε με καρύδια και κανέλα. Διακοσμούμε με ένα χουρμά κι ένα δαμάσκηνο (χωρίς το κουκούτσι) στο κάθε μπολάκι.
