Το έργο με προϋπολογισμό 5,5 εκ ευρώ, είχε εγκριθεί πριν από ακριβώς 4 χρόνια, απορρίφθηκε όμως στη συνέχεια από την κυβέρνηση της ΝΔ λόγω «μη ρεαλιστικού χρονοδιαγράμματος»…. 
Μία περιβαλλοντική πληγή που μετρά δεκαετίες
Μία περιβαλλοντική πληγή που μετρά δεκαετίες#Μεταλλεία #Κίρκηταλλείων Κίρκης: Ένα έργο που έμεινε στα λόγια
Για περισσότερα από 25 χρόνια το μεταλλείο της Κίρκης αποτελεί μία ανοιχτή «πληγή» για την ευρύτερη περιοχή της Αλεξανδρούπολης. Το μεταλλείο εγκαταλείφθηκε το 1997 χωρίς η εταιρεία που το είχε αναλάβει να προχωρήσει σε καμία ενέργεια αποκατάστασης του περιβάλλοντος, αφήνοντας παράλληλα τεράστιες εκτάσεις με λίμνες τελμάτων που είχε στο παρελθόν δημιουργήσει, καθώς και την βασική υποδομή του μεταλλείου, έρμαιο του χρόνου.
Πρόκειται για μια έκταση 118.000 στρεμμάτων στους νομούς Έβρου και Ροδόπης, με 8 λίμνες-τέλματα πλήρη τοξικών αποβλήτων που επηρεάζουν τα διερχόμενα ρέματα. Ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο είναι ότι η περιοχή του ανενεργού μεταλλείου βρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός περιοχής του εθνικού καταλόγου του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου NATURA 2000 και συγκεκριμένα εντός της Ζώνης Ειδικής Προστασίας για την ορνιθοπανίδα (ΖΕΠ), με την επωνυμία «Νότιο Δασικό Σύμπλεγμα Έβρου» και με κωδικό «GR1110009».
Τις σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη μη αποκατάσταση των χώρων του μεταλλείου είχαν διαπιστώσει και οι Επιθεωρητές Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, με αυτοψίες που διενήργησαν το 2016. Από την έκθεσή τους προκύπτει «ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά σημαντικό περιβαλλοντικό ζήτημα που παραμένει άλυτο επί δέκα και πλέον χρόνια, με βασικότερη αιτία το υψηλό κόστος αποκατάστασης, παρά τον επείγοντα χαρακτήρα, ο οποίος έχει διαπιστωθεί και τεκμηριωθεί αρμοδίως».
Τα τελευταία χρόνια ακούστηκαν και ακούγονται ακόμη πολλές προτάσεις σχετικά με την αποκατάσταση του χώρου και την αξιοποίησή του. Δυστυχώς, τίποτα δεν έχει προχωρήσει στην πράξη, αφού ακόμη και η απόφαση χρηματοδότησης με 5 εκατομμύρια ευρώ, για την αποκατάσταση του χώρου, πριν από ακριβώς 4 χρόνια, τον Απρίλιο του 2019, από τους τότε υπουργούς του ΣΥΡΙΖΑ Σταθάκη και Φάμελλο ανακλήθηκε από την κυβέρνηση της ΝΔ τον Δεκέμβριο του 2020.
Τότε που άνοιγε ο δρόμος της αποκατάστασης
Γράφαμε τον Απρίλιο του 2019:
«Με Κοινή Υπουργική Απόφαση του Υπουργού ΥΠΕΝ Γιώργου Σταθάκη και του Αν. ΥΠΕΝ Σωκράτη Φάμελλου, όπως πρώτα έγραψε η “ΓΝΩΜΗ”, ανοίγει ο δρόμος για την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς που προκλήθηκε από τη λειτουργία του ανενεργού πλέον μεταλλείου Κίρκης στην Αλεξανδρούπολη, με τη διάθεση 5,5 εκατ. ευρώ, που έχουν εξασφαλισθεί από το ΥΜΕΠΕΡΑΑ, στο πλαίσιο της «Αποκατάστασης βιομηχανικών χώρων και μολυσμένης γης».
Η αποκατάσταση του μεταλλείου, όπου υπήρχαν για τουλάχιστον 20 χρόνια σε ελεύθερη απόθεση τοξικά απόβλητα, με κίνδυνο άμεσων επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον και στους πολίτες, απασχολούσε την ευρύτερη περιοχή Έβρου και Ροδόπης, χωρίς να έχει δοθεί καμία ουσιαστική λύση.
Το 2004 το μεταλλείο πέρασε στον έλεγχο του Δημοσίου, μετά την κήρυξη ως έκπτωτης της ιδιοκτήτριας εταιρείας για παραβίαση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Έκτοτε ο χώρος διατηρήθηκε ως ανενεργό δημόσιο μεταλλείο, που ρύπαινε επί χρόνια την ευρύτερη περιοχή, χωρίς ωστόσο να αναληφθεί ουδεμία πρωτοβουλία αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς που είχε προκληθεί.
Στο πρόβλημα και στην ανάγκη αντιμετώπισής του είχε αναφερθεί ο Αν. ΥΠΕΝ Σωκράτης Φάμελλος, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στον Νομό Έβρου το 2017, και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας είχε δεσμευτεί για τη δράση αποκατάστασης στο περιφερειακό συνέδριο Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης.
Η δράση αποκατάστασης περιλαμβάνει τα εξής μέτρα:
Επικαιροποίηση των μελετών με ταυτόχρονο έλεγχο, εντοπισμό και καταγραφή της ρύπανσης των εδαφών, ιζημάτων ρέματος, υπόγειων και επιφανειακών υδάτων και κατά δεύτερον των σωρών των αποβλήτων.
Αποκατάσταση των λεκανών απόθεσης τελμάτων.
Διαμόρφωση ελεγχόμενου χώρου απόθεσης.
Διαχείριση των σωρών των εξορυκτικών αποβλήτων.
Διαχείριση των διαφυγών των τελμάτων και των ρυπασμένων ιζημάτων στα τμήματα των ρεμάτων Κιρκάλων και Ειρήνη.
Μερική εκτροπή της κοίτης του ρέματος Κιρκάλων (εφόσον απαιτηθεί σύμφωνα με την επικαιροποίηση των μελετών).
Αποκατάσταση της περιοχής στο μεταλλείο Αγίου Φιλίππου.
Είχε ακολουθήσει, τον Ιούλιο του 2019 η σύσταση της ομάδας έργου που θα αναλάμβανε το συντονισμό και την παρακολούθηση των παρεμβάσεων αποκατάστασης των ανενεργών μεταλλείων με απόφασή των υπουργών Σταθάκη και Φάμελλου, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2019 είχε βγει στον αέρα η πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων στο ΕΣΠΑ για το έργο «Αποκατάσταση ρυπασμένων χώρων δημόσιου ανενεργού μεταλλείου Κίρκης – Έβρου».
Και η απόφαση απόρριψης του έργου
Παρ’ όλα αυτά, τον Δεκέμβριο του 2020, με απόφαση της Ειδικής Γραμματείας Διαχείρισης Προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ταμείου Συνοχής του Υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, το αίτημα χρηματοδότησης για την υλοποίηση του έργου, με το ποσό των 5 εκατομμυρίων ευρώ, απορρίφθηκε.
Την απόφαση υπέγραφε ο τότε Ειδικός Γραμματέας Διαχείρισης Προγραμμάτων ΕΤΠΑ και Ταμείου Συνοχής Γεώργιος Ζερβός.
Η πρόταση αξιολογήθηκε αρνητικά στο στάδιο Β’: Αξιολόγηση των προτάσεων ανά κριτήριο / ομάδα κριτηρίων για τους ακόλουθους λόγους:
Η πρόταση αξιολογήθηκε αρνητικά στο στάδιο Β’-“Αξιολόγηση σε επίπεδο ομάδας κριτηρίων” διότι δεν πληρείται: Το κριτήριο της Πληρότητας και Σαφήνειας του Περιεχομένου της Πρότασης, υποκριτήριο Α3: “Ρεαλιστικότητα χρονοδιαγράμματος ολοκλήρωσης της πράξης”. Δεν τεκμηριώνεται η ρεαλιστικότητα του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης και ειδικότερα δεν εξασφαλίζεται η μελετητική της ωρίμανση με τρόπο και σε χρόνο που θα καθιστούσαν εφικτή την ολοκλήρωση της πράξης εντός της περιόδου επιλεξιμότητας του προγράμματος. Η έλλειψη του ανωτέρου είναι ουσιώδης, καθώς δεν είναι δυνατόν να ενεργοποιηθεί κάποια διαδικασία ώστε να είναι δυνατή η υλοποίηση της πράξης, όπως έχει σχεδιαστεί, μέχρι 31/12/2023».
Κίρκη: Η ιστορία ενός εγκαταλελειμμένου μεταλλείου
Σε αφιέρωμα της Σταυρούλας Πουλημένη για το alterthess.gr, από το 2013, παρουσιάζονταν αναλυτικά η ιστορία του μεταλλείου καθώς και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
«Η Κίρκη είναι ένα χωριό βόρεια του Έβρου, χτισμένο σε υψόμετρο 205-230 μ., στην κοιλάδα του μικρού ποταμού «Ειρήνη», ο οποίος εκρέει στο Θρακικό Πέλαγος, ανατολικά της Αλεξανδρούπολης. Η Κίρκη, παρά το γεγονός ότι βρίσκεται σε ένα πανέμορφο τοπίο περιστοιχισμένο από δάση, είναι στοιχειωμένη από μία μεταλλευτική ιστορία που άφησε τα σημάδια της στη ζωή των κατοίκων και στο περιβάλλον. Μια ιστορία που είναι ενδεικτική του πως οι μεταλλευτικές εταιρείες αντιμετωπίζουν τον φυσικό πλούτο και την υγεία των κατοίκων.
Τρία χιλιόμετρα μακριά από το χωριό Κίρκη υπάρχει σήμερα το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο επεξεργασίας μολύβδου-ψευδαργύρου του μεταλλείου «Αγ. Φίλιππος». Ο «Αγ. Φίλιππος» έγινε αρχικά αντικείμενο εκμετάλλευσης από μια βρετανική εταιρεία, το διάστημα μεταξύ 1932 και 1939, η οποία δημιούργησε ένα δίκτυο στοών μήκους περίπου 1600 μ. Το μετάλλευμα στελνόταν ακατέργαστο στην Ευρώπη από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Κίρκης.
Κατά την διάρκεια της κατοχής οι Γερμανοί ανέλαβαν το μεταλλείο δημιουργώντας πολλές εγκαταστάσεις, καθώς το μετάλλευμα που υπήρχε στην περιοχή κρίθηκε αναγκαίο για τον γερμανικό στρατό. Εκτός από τις βασικές εγκαταστάσεις (εργοστάσιο εμπλουτισμού, σύστημα εναέριας μεταφοράς, διεύρυνση των στοών), οι Γερμανοί κατασκεύασαν διάφορα κτίρια για συνεργία, αποθήκες ακόμη και πολυτελή βίλα για τον Γερμανό διοικητή.
Οι Γερμανοί που είχαν προσλάβει κατοίκους του χωριού θα πραγματοποιούσαν την εξόρυξη μέσω στοών και θα μετέφεραν με γερανό το μετάλλευμα στο εργοστάσιο επεξεργασίας. Το έργο της κατασκευής του μεταλλείου είχε ολοκληρωθεί, η ήττα, όμως, στον πόλεμο οδήγησε τους Γερμανούς στην εγκατάλειψη του μεταλλείου και των διαφόρων μηχανημάτων επεξεργασίας μεταλλεύματος. Το μεταλλείο περιήλθε στο ελληνικό δημόσιο με διάφορες ανεξέλεγκτες παρεμβάσεις να ακολουθούν την έτσι και αλλιώς έντονη αλλά και συγκεχυμένη μεταπολεμική και μετεμφυλιακή περίοδο.
Το 1974 μια μεταλλευτική εταιρεία που ανήκε σε έναν ιδιώτη ονόματι Κυπριάδη (σύμφωνα με πληροφορίες πίσω από την εταιρεία «Κίρκη Μεταλλευτική ΕΠΕ» κρύβονταν και πολιτικά πρόσωπα), εγκαταστάθηκε στην περιοχή και χωρίς καμία περιβαλλοντική άδεια από το κράτος ξεκίνησε με μπουλντόζες και άλλες μη συμβατές με το περιβάλλον μεθόδους τις επιφανειακές εξορύξεις καταστρέφοντας τον μηχανισμό εξόρυξης που είχε στηθεί. Το μεταλλείο λειτούργησε από το 1974 μέχρι το 1980 και από το 1990 μέχρι το 1997 και απασχολούσε κατοίκους της Κίρκης και της Συκκοράχης. Όπως αναφέρεται στην μελέτη του Δρ. Κυριάκου Αρίκα του Πανεπιστημίου Αμβούργου και των συνεργατών του (2007), η μη εφαρμογή όλων των απαραίτητων μέτρων ασφαλείας έγιναν αιτία, ύστερα από μια ισχυρή βροχόπτωση του καλοκαίρι το 1977, να πάθει καθίζηση και τελικά να καταρρεύσει το κεντρικό σύστημα στοών. Το ατύχημα έγινε ευτυχώς τη νύχτα και δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα. Η εταιρεία μετά το ατύχημα αυτό αποφάσισε να ξεκινήσει τις επιφανειακές εξορύξεις προς βαθύτερα σημεία του μεταλλοφόρου ρήγματος. Επειδή οι εργασίες δεν είχαν τα αναμενόμενα για την εταιρεία οικονομικά αποτελέσματα η εταιρεία έκλεισε το μεταλλείο το 1980. Το 1989 η εταιρεία ξαναποκτά τα μεταλλευτικά δικαιώματα της περιοχής και συνεχίζει την επιφανειακή εξόρυξη στο βουνό δημιουργώντας ένα τεράστιο ορυχείο στο οποίο λίμναζαν επιφανειακά νερά προκαλώντας μεγάλο κίνδυνο για την ζωή των εργαζομένων.
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Βιομηχανίας παραχώρησε στην Μεταλλευτική εταιρεία 125 χιλ. στρέμματα δημόσιας δασικής έκτασης έναντι 3 εκ. δραχμές για τις ανάγκες του μεταλλείου.
Όπως τονίζει στο alterthess ο Γ. Δεμερίδης δασολόγος και μέλος της «Διανομαρχιακής Επιτροπής Ροδόπης –Έβρου κατά της εξόρυξης και μεταλλουργίας χρυσού» , επρόκειτο για μια άκρως παράνομη κίνηση καθώς το Υπουργείο Βιομηχανίας δεν έχει την αρμοδιότητα να παραχωρεί δάση. Σύμφωνα με τον ίδιο, στη συνέχεια η δασική υπηρεσία έστειλε έγγραφο στο Υπουργείο Γεωργίας τονίζοντας ότι η απόφαση Μαντέλη είναι πέρα από κάθε όριο νομιμότητας και δεν μπορεί να παραχωρηθεί άδεια εξόρυξης. Ο κ. Δεμερίδης προσθέτει ότι επρόκειτο για ένα οικονομικό και πολιτικό σκάνδαλο το οποίο οι τότε πολιτικές εξουσίες έκρυβαν με πολύ προσεχτικό τρόπο. Να σημειωθεί ότι η εταιρεία πέρα από την επιφανειακή εξόρυξη χρησιμοποιούσε κυάνιο χωρίς κρατική έγκριση, χημικό άκρως επιβλαβές για το περιβάλλον και την υγεία. Στη συνέχεια η εταιρεία σταμάτησε να πληρώνει τους εργαζόμενους και η λειτουργία του μεταλλείου σταμάτησε. Το μεταλλείο τελικά εγκαταλείφθηκε το 1997 χωρίς η εταιρεία να προχωρήσει σε καμία ενέργεια αποκατάστασης του περιβάλλοντος αφήνοντας παράλληλα τεράστιες εκτάσεις με λίμνες τελμάτων που είχε στο παρελθόν δημιουργήσει καθώς και την βασική υποδομή του μεταλλείου, έρμαιο του χρόνου.
Στην μελέτη του Κ.Αρίκα αναφέρεται ακόμη ότι στο μεταλλείο «Άγιος Φίλιππος» εξορύχτηκαν συνολικά περίπου 200.000–220.000 τόνοι μεταλλεύματος που υπέστη επεξεργασία στο εργοστάσιο εμπλουτισμού. Πρόκειται για ένα σχετικά μικρό μεταλλευτικό έργο, το οποίο όμως δημιούργησε σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα. Οι επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων δεν άργησαν να φανούν, καθώς όπως έγινε γνωστό αργότερα, οι περισσότεροι από τους εργαζόμενους της εταιρείας δεν έζησαν περισσότερο από 60 χρόνια. Σήμερα αυτό που συναντά κανείς είναι ένα ερειπωμένο κτίριο με σπασμένα τζάμια το οποίο ο χρόνος το έχει σχεδόν αποτελειώσει.
Όπως βεβαιώνει, τέλος, η μελέτη του Κ.Αρίκα σχετικά με το μεταλλείο της Κίρκης το ερειπωμένο εργοστάσιο, τα κορεσμένα με μεταλλευτικά υπολείμματα κτίρια, η σκόνη από τα τοξικά υλικά που διασκορπίζεται μέσω των ανέμων στο περιβάλλον, καθώς και οι παρατημένες λεκάνες των τελμάτων αποτελούν διαρκή πηγή κινδύνων για την υγεία των ανθρώπων και το περιβάλλον».
Κ.Η.
ΓΝΩΜΗ
