Μοναδικό φαινόμενο που καταγράφεται στην Ελλάδα. Εντοπιστήκαν μέδουσες του γλυκού νερού στα ορεινά του νομού Έβρου.
Μοναδική επίσης η έρευνα του Σταμάτη Παλάζη για το φαινόμενο που απαντάται στα μέρη μας, που λίγοι εως ελάχιστοι το γνωρίζουν.
Τρία χιλιόμετρα νότιο-ανατολικά του Μεγάλου Δερείου βρίσκεται η τοποθεσία Τρεις Γέφυρες. Ακολουθώντας τον χωματόδρομο από Δέρειο για Κοτρωνιά.
Πρώτη αναφορά της μέδουσας, στην Ελλάδα
Ι. Κυρκούδης1, Σ. Παλάζης2, Β. Σταυρίδης1
1 Εργαστήριο Οικολογίας-Διαχείρισης Άγριας Ζωής, Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, 68200 Ορεστιάδα
2 Ανεξάρτητος ερευνητής
Περίληψη
Η παρούσα εργασία αφορά στην παρουσία της μέδουσας των γλυκών νερών, Craspedacustasowbergii στην περιοχή Μεγάλο Δέρειο Έβρου. Παρουσιάζονται συνοπτικά οι βασικές φυσικοχημικές παράμετροι του νερού και μορφομετρικά χαρακτηριστικά της μέδουσας. Πρόκειται για την πρώτη αναφορά του είδους στην Ελλάδα.
Εισαγωγή
Η μέδουσα Craspedacusta sowbergii είναι ένα μικρό υδρόζωο των γλυκών νερών με μέγεθος που δεν ξεπερνά τα 25mm, συνήθως. Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα υδρόζωα η μέδουσα C. sowbergiiπαρουσιάζει σταθερά προσκολλημένα στον πυθμένα στάδια ανάπτυξης (πολύποδες), αλλά και ελεύθερα κινούμενες μορφές (μέδουσες) (Duggan and Eastwood 2012). Η μέδουσα C. sowbergii θεωρείται γηγενές είδος για τον ποταμό «Yangtze» στην Κίνα (Kramp 1961). Στην Ευρώπη, για πρώτη φορά βρέθηκε στο Λονδίνο (Regent Park) και ταυτοποιήθηκε ως μη ενδογενές είδος για τη Μ. Βρετανία (Lancaster 1880). Μετά την αρχική αναφορά του είδους στη Μ. Βρετανία, το είδος καταγράφεται ευρέως και παρουσιάζει παγκόσμια εξάπλωση (με μόνη εξαίρεση την Ανταρκτική) (Dummont 1994), τόσο σε φυσικές λίμνες όσο και σε τεχνητές υδάτινες συλλογές (Jankowski et al 2008, Duggan and Eastwood 2012).
Υλικά και μέθοδοι
Οι μέδουσες παρατηρήθηκαν στην περιοχή του Μεγάλου Δέρειου, το καλοκαίρι του έτους 2013, σε φυσικές υδατοσυλλογές μεγάλου βάθους (>10m). Για την ταυτοποίηση του είδους χρησιμοποιήθηκαν οι χαρακτήρες που αναφέρονται από τους Pennak (1989) και Jankowski (2001). Καταγράφηκαν τα βασικά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά του νερού (θερμοκρασία, οξυγόνο, pH, αλατότητα και αιωρούμενα σωματίδια), ενώ μετρήθηκε η διάμετρος σε 36 άτομα. Εξετάστηκε η παρουσία των μεδουσών σε τρεις διαφορετικές θέσεις.
Αποτελέσματα
Οι μέδουσες ήταν διαφανείς με λευκωπή ή πρασινωπή απόχρωση. Παρουσίαζαν κεντρικά τέσσερις ακτινωτούς και ένα κυκλικό αγωγό (πεπτικό σύστημα και γονάδες). Τα πλοκάμια διατάσσονταν σε ομάδες τριών με επτά κοντών πλοκαμιών ανάμεσα σε πλοκάμια μεγαλύτερου μεγέθους. Τα μεγαλύτερου μεγέθους πλοκάμια ήταν τέσσερα, καθένα από τα οποία ήταν παράλληλο με τους κεντρικούς ακτινωτούς αγωγούς και ξεκινούσαν από τα όρια του εξωτερικού μανδύα. Ο αριθμός τους κυμαίνονταν από 186-212. Η μέση διάμετρος των μεδουσών (n=36) ήταν 17,61±0,81mm (μέσος±τυπική απόκλιση). Τα χαρακτηριστικά αυτά αντιστοιχούν στο είδοςCraspedacusta sowbergii.
Η αλατότητα του νερού ήταν 0‰ (γλυκό νερό) και η παρουσία των μεδουσών ήταν πιο έντονη σε τιμή pH >8,3 (28 άτομα ανά m2 επιφάνειας), ενώ απουσίαζαν σε θέσεις όπου το pH ήταν μικρότερο από 8,1. Η θερμοκρασία των επιφανειακών υδάτων ήταν 21,1oC και το οξυγόνο ήταν 5,5 mg/l. Τα αιωρούμενα σωματίδια στο νερό δεν ξεπερνούσαν τα 130 mg/l.
Συζήτηση
Η μέδουσα, Craspedacusta sowbergii παρατηρήθηκε σε λιμνάζοντα τμήματα ρέματος, όπου τα νερά παρουσιάζουν μεγάλο βάθος. Η παρουσία του είδους συνδυάζεται με την πτώση της στάθμης των υδάτων στο Διαβολόρεμα και την άνοδο της θερμοκρασίας πάνω από τους 20οC το καλοκαίρι. Πιθανά, τη χειμερινή περίοδο οι μέδουσες επιβιώνουν με τη μορφή πολύποδα ή και ελεύθερα κινούμενων μεδουσών σε μεγάλα βάθη (πάνω από 6m), όπου η θερμοκρασία του νερού δεν επηρεάζεται από τη θερμοκρασία του ατμοσφαιρικού αέρα. Είναι γνωστό, επίσης, ότι το χειμώνα η C. sowerbyi σχηματίζει συμπαγή μάζα κυττάρων με χιτινώδους υφής περίβλημα, πιθανώς για να επιβιώσει σε χαμηλές θερμοκρασίες (Payne, 1924), γεγονός που καθιστά το είδος ιδιαίτερα ανθεκτικό. Οι ελεύθερα κινούμενες μέδουσες, Craspedacustasowbergii δεν επιβιώνουν σε θερμοκρασίες μικρότερες από 13οC (εργαστηριακές συνθήκες).
Ο ρόλος των μεδουσών για την τροφική αλυσίδα στο νερό, καθώς και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που προκαλούν δεν έχουν διευκρινιστεί πλήρως, ενώ για τον άνθρωπο δεν αποτελούν κίνδυνο (Didžiulis 2006). Οι μέδουσες, διατρέφονται κυρίως με ζωοπλαγκτονικούς οργανισμούς, όπως κλαδοκεραιωτά του γένους Daphnia και κωπήποδα του γένους Eudiaptomus (Stefani et al 2010). H C. sowbergii δε θεωρείται ότι αποτελεί θηρευτή για αυγά και γόνο ψαριών (Didžiulis 2006). Επίσης, οι μέδουσες των γλυκών νερών δεν αποτελούν τροφή για τα ψάρια, όμως σε εργαστηριακό πειραματισμό καραβίδες του γένους Orconectes διατράφηκαν με μέδουσες (Dodson and Cooper 1983). Οι επιπτώσεις της παρουσίας της C. sowbergii στις κοινότητες ζωοπλαγκτού θεωρούνται αμελητέες, μπορεί όμως να είναι σημαντικές, όταν οι πληθυσμοί ξεπερνούν τα 30 άτομα ανά m3 (Dumont 1994). H C. sowbergii μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του διαθέσιμου οξυγόνου στο νερό, όταν οι πληθυσμοί της ξεπεράσουν τα 30 άτομα ανά m3 νερού (Didžiulis 2006).
Για την έκτοπη διασπορά του είδους έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Η διασπορά μπορεί να προκύψει από την εισαγωγή ξενικών ειδών ψαριών (Bekleyen et al 2011), από μεταναστευτικά είδη πτηνών (Dumont 1994, Gophen and Shealtiel 2012) είτε από τη μεταφορά υδρόβιων φυτών (Didžiulis 2006).
Βιβλιογραφία
Bekleyen A., Varol M., Gokot B. (2011). A new record of the freshwater jellyfish Craspedacusta sowerbyiLankester, 1880 (Hydrozoa) in Southeastern Anatolia (Turkey). Chinese Journal of Oceanology and Limnology 29(2):366-368.
Didžiulis V. (2006): NOBANIS – Invasive Alien Species Fact Sheet – Craspedacusta sowerbyi. – From: Online Database of the North European and Baltic Network on Invasive Alien Species – NOBANIS www.nobanis.org.
Dodson S. I., Cooper S. D. (1983). Trophic relationships of the freshwater jellyfish Craspedacusta sowerbyiLankester 1880. Limnology and Oceanography 28(2):345-351.
Duggan I.C., Eastwood K.R. (2012). Detection and distribution of Craspedacusta sowbergii: Observation of medusae are not enough. Aquatic Invasions 7(2):271-275
Dummont H.J. (1994). The distribution and ecology of the fresh- and brackish water medusa of the world. Hydrobiologia 272:1-12
Gophen M., Shealtiel L. (2012). Record of the alien species Craspedacusta sowerbii Lankester, 1880 (Cnidaria: Limnomedusae) in Lake Kinneret catchment area. BioInvasions Records 1(1):29–31.
Jankowski T. (2001). The freshwater medusae of the world – a taxonomic and systematic literature study with some remarks on other inland water jellyfish. Hydrobiologia 462:91-113.
Jankowski T., Collins A.G., Campbell R. (2008). Global diversity of inland water cnidarians. Hydrobiologia 595:35-40.
Kramp P.L. (1961). Synopsis of the medusae of the world (Order Limnomedusae). J. Mar. Biol. Ass. UK 40: 213-236.
Lancaster ER (1880). On a new jellyfish of the order trachomedusae, living in freshwater. Science 1:34.
Payne F. (1924). A study of the fresh-water medusa, Craspedacusta ryderi. J. Morph. 38:387-430.
Pennak R.W. (1989). Coelenterata. Fresh-water Invertebrates of the United States: Protozoa to Mollusca, 3rd edition. John Wiley and Sons, Inc., New York, pp. 110-127.
Stefani F., Leoni B., Marieni A., Garibaldi L. (2010). A new record of Craspedacusta sowerbii, Lankester 1880 (Cnidaria, Limnomedusae) in Northern Italy. J. Limnol. 69(1):189-192.
https://monopatiaevrou.blogspot.com/
