Βρήκαμε μια ιστορική αναφορά για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ελευθερίου Βενιζέλου και Ισμέτ Ινονού για το πως παραχωρήθηκε στους Τούρκους το Τρίγωνο του Κάραγατς, και τελικά μετά από 100 σχεδόν χρόνια αποτέλεσε σημείο εμπλοκής με τους “γείτονες” μας.
Διαβάστε το απόσπασμα:
Όλα κρέμονταν από μία κλωστή. Μετά από παρασκηνιακές προετοιμασίες και πιέσεις των Άγγλων προς του Τούρκους, ο Βενιζέλος πήρε μια πρωτοβουλία που ελάχιστοι σήμερα γνωρίζουν. Ζήτησε από την σύζυγό του να καλέσει στο ξενοδοχείο τους το ζεύγος Ινονού για απογευματινό τσάι (ο Ισμέτ Ινονού ήταν τότε επικεφαλής της τουρκικής διπλωματικής αντιπροσωπείας και στενός συνεργάτης του Κεμάλ). Κανείς άλλος δεν θα παρευρισκόταν στη συνάντηση. Το ζεύγος Ινονού δέχθηκε ευχαρίστως την πρόσκληση. Καθώς οι κυρίες περπατούσαν στον κήπο, ο Βενιζέλος, καθισμένος αναπαυτικά στην πολυθρόνα του, ξεκίνησε μια προσωπική συζήτηση με τον Ισμέτ, καταλήγοντας ότι αν δεν συνεννοούνταν μέχρι το τέλος της κούπας του τσαγιού που έπιναν, την επομένη ημέρα δεν θα μπορούσε να εγγυηθεί τις αντιδράσεις των θερμόαιμων στρατιωτικών του που διψούσαν για έναν δεύτερο ελληνοτουρκικό γύρο. Όταν ο Ισμέτ του είπε ότι η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να ενεργήσει μακροχρόνιες επιχειρήσεις και ότι μπλόφαρε, ο Βενιζέλος του απάντησε ότι μέχρι η Τουρκία να συνειδητοποιήσει ότι η Ελλάδα δεν μπλόφαρε, θα είχε θέσει σε κίνδυνο την κατοχή της στην ανατολική Θράκη και θα έχει επιφέρει ανεπανόρθωτη ρήξη στις συνομιλίες, κάτι που και το νεοπαγές καθεστώς της Τουρκίας σίγουρα δεν επιθυμούσε. Και έκλεισε ο Βενιζέλος λέγοντας ότι από την επομένη ημέρα κιόλας, εκείνος (ο Ισμέτ) θα αναγκαζόταν να συνομιλεί με κάποιον άγνωστο σ’ αυτόν και λιγότερο συνετό έλληνα πληρεξούσιο, διότι ο ίδιος θα έπαιρνε την Έλενα και θα επέστρεφε στο Παρίσι. Ο Ισμέτ κοίταξε τον Βενιζέλο ευθεία στα σπινθηροβόλα γαλανά του μάτια σιωπώντας για λίγα δευτερόλεπτα. Κάτι φάνηκε να σκέφτηκε και στη συνέχεια του είπε: «Δεν μπορώ να γυρίσω στην Εθνοσυνέλευση στην Άγκυρα, χωρίς να έχω πάρει κάτι. Θα με θεωρήσουν ανίκανο». Ο Βενιζέλος του είπε ότι είχε ήδη πάρει πολλά. Την Ίμβρο, την Τένεδο και την ανατολική Θράκη χάρη στην θετική στάση των αγγλογάλλων προς τον Κεμάλ. Ο Ισμέτ του είπε ότι αυτά ήταν λίγα. Η συζήτηση οδηγούνταν πάλι σε αδιέξοδο. Μια διακοπή ακολούθησε. Ο Βενιζέλος ζύγισε τα πράγματα. Ο Ισμέτ ήταν ειλικρινής. Το τσάι τελείωνε και άλλα περιθώρια για νέες συναντήσεις δεν υπήρχαν. Η ελληνική αντιπροσωπεία είχε προετοιμάσει την τελευταία γραμμή άμυνας, το τελευταίο καρότο. Ήξερε από τις αναφορές των στρατιωτικών ότι μία μικρή λωρίδα γης πέραν της βορειοανατολικής κοίτης του Έβρου, το μικρό τρίγωνο του Καραγάτς, που τώρα συνέχιζε να κατέχει ο ελληνικός στρατός, ήταν δύσκολο να κρατηθεί ως σύνορο σε περίπτωση εχθροπραξιών. Το φυσικό προστατευμένο σύνορο για τον ελληνικό στρατό ήταν πίσω από το ποτάμι. Ο Βενιζέλος ζύγισε τα πράγματα κι έκανε την πρότασή του: «Υπό τον όρο της πλήρους συμφωνίας μεταξύ των χωρών μας, η Ελλάς προτίθεται ως τελευταία κίνηση καλής θέλησης να παραχωρήσει στην Τουρκία τη λωρίδας του Καραγάτς. Η πρόταση ισχύει μέχρι αύριο το πρωί και μπορείτε να την παρουσιάσετε στην κυβέρνησή σας ως προσωπική σας επιτυχία. Αν δεν αποδεχθείτε την πρόταση, οι συνομιλίες θα διακοπούν αμέσως, εγώ θα αναχωρήσω για το Παρίσι και τον λόγο πλέον θα έχουν οι στρατιωτικοί στην Αθήνα». Ο Ισμέτ, αφού ήπιε την τελευταία γουλιά από την κούπα του, την απέθεσε στο τραπεζάκι, σηκώθηκε και έτεινε το δεξί χέρι του στον Βενιζέλο, λέγοντας: «Επιτρέψτε μου να αποχωρήσω προς το παρόν. Πρέπει να τηλεγραφήσω στην Άγκυρα. Αναμένουν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον ενημέρωση για το περιεχόμενο της συνομιλίας μας. Και οι ώρες μέχρι αύριο το πρωί είναι πολύτιμες για τις εσωτερικές μας διαβουλεύσεις.»
* Σε λίγες ημέρες, στις 24 Ιουλίου 1923, υπεγράφη στο δημαρχιακό μέγαρο της Λωζάνης η ομώνυμη συνθήκη, που αποτέλεσε έκτοτε και συνεχίζει να αποτελεί τον «καταστατικό χάρτη» της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής απέναντι στην Τουρκία.
*Η συνάντηση Βενιζέλου-Ινονού είναι πραγματική και την είχε διηγηθεί σε κοντινούς της ανθρώπους η Έλενα Βενιζέλου. Ο διάλογος των δύο ηγετών δεν έχει καταγραφεί, αλλά η πιο πάνω παρουσίασή τους απηχεί το πνεύμα της συνομιλίας τους.
