«Έχει η Αίνος ξακουστές, πλεούμενες φεργάδες,
έχει καραβοκύρηδες και καραβοκυράδες,
έχει καραβομαραγκούς , καράβια π’ αρματώνουν,
που φεύγουν στην Ανατολή και πάνε και στη Δύση,
φέρνουν χρυσό κι ασημικό και κεντητά μαντήλια,
τα βάζουν οι νοικοκυρές και παν στην εκκλησία…»
Αίνος η πολυύμνητη, η πολύπαθη.
Αίνος, μια από τις αρχαιότερες θρακικές πόλεις.
Αίνος, η αρχαία Πολυόμβρια, και η σύγχρονή Ενέζ (Enez).
Χτισμένη στις εκβολές του Έβρου ποταμού, που τότε ήταν πλωτός, μπόρεσε, χάρη στη θέση αυτή, να αναπτυχθεί ταχύτατα. Αναφέρεται στους περισσότερους αρχαίους Έλληνες γεωγράφους και Ιστορικούς, από τον ΄Ομηρο μέχρι τον Στράβωνα. Προς τα τέλη του Μεσαίωνα η Αίνος έγινε η έδρα κάστρου των Γκαττιλούζι , της γενοβέζικης οικογένειας που κυριάρχησε στο χώρο του βόρειου Αιγαίου κατά την εποχή εκείνη.
Αίνος, με τα 300 καράβια και τους άγνωστους ήρωες του 21, όπως ο Χατζηαντώνης και η σύζυγός του Δόμνα Βιζβίζη με το μπρίκι τους την “Καλομοίρα” (με το οποίο πυρπολήθηκε από τον Πιπίνο η τουρκική φρεγάτα στην οποία βρίσκονταν το θησαυροφυλάκιο του σουλτανικού στόλου), ο Χατζή Φραντζής Κούταβος , ο γιος του Μαργαρίτης Κούταβος, ο Γιάννης Καραβέλας και τόσοι άλλοι.
Η επανάσταση του 1821 ανάγκασε πολλούς Αινίτες , είτε να εμπλακούν με την φιλική εταιρεία και την επανάσταση είτε να καταφύγουν στην ελεύθερη πατρίδας μας.
Στον ονομαστικό κατάλογο που συνέταξαν το 1832 οι παροικήσαντες στην Ερμούπολη της Σύρου Αινίτες, διαβάζουμε “Εβδομήντα τρία άτομα το όλον (που χάθηκαν στον αγώνα) όπου ενθυμούμεθα προς το παρόν. Τους δε ζώντας , οίτινες εις το κοινόν αγώνα συνηγωνίσθησαν κατά τε ξηράν και θάλασσαν και εις διάφορα μέρη της Ελλάδος διαμένοντες και δυστυχούντες άχρι τούδε συμποσουμένους εις εξακοσίους καταλιμπάνομεν ενταύθα” (Αθανάσιος Μανιάς).
Πολλοί ήταν οι Αινίτες που κατέφυγαν στην Ερμούπολη. Μια επίσκεψή μου στο Ιστορικό Αρχείο του νησιού με βοήθησε να καταγράψω 84 άτομα, πότε ήρθαν , πότε έδωσαν όρκο στο Δήμο, ποιοι απεβίωσαν εκεί και ποιοι διεγράφησαν.
Ενδεικτικά καταγράφω:
– Σουρμελής Γεώργιος : Υπάλληλος , 78 ετών, άγαμος. Εδωσε τον όρκο στο Δήμο της Ερμούπολης στις 1 Δεκεμβρίου 1834.
– Σουρμελής Αμηράς: Εμπορος, 29 ετών, άγαμος. Εδωσε τον όρκο το 1836.
– Ρίζος Δημήτριος: Εμπορος, 60 ετών, έγγαμος. Εδωσε τον όρκο στις 1 Δεκ. 1834.
– Καλογιάννης Κυριάκος: Εμπορος, 26 ετών, άγαμος. Εδωσε τον όρκο στις 26 Μαίου 1834 ή 1835.
– Μαλκότζης Μιχαήλ: Εμπορος, 36 ετών, άγαμος. Εδωσε τον όρκο στις 30 Ιουλίου 1835.
– Μαλκότζης Θ. Εμμανουήλ: Πλοίαρχος, 27 ετών, άγαμος. Εδωσε τον όρκο στις 12 Σεπτ. 1836.
– Μαλκότζης Α. Βασίλειος: Εμπορος, 21 ετών, άγαμος. Εδωσε τον όρκο στις 21 Σεπτ. 1840.
– Γιαννίκογλου Βασίλειος: Μαθητής, 21 ετών, άγαμος. Εδωσε τον όρκο στις 9 Σεπτ. 1840.
– Ελευθερίου Βαίζης: Πλοίαρχος, 35 ετών , άγαμος. Εδωσε τον όρκο στις 27 Ιουλίου 1837.
– Χαρίλαος Κωνσταντίνος: Εμπορος, 42 ετών, άγαμος. Εδωσε τον όρκο στις 1 Δεκ. 1834.
– Μαργαρίτης Φ. Κούταβος: Για τον Μαργαρίτη Φ.Κούταβο, γιο του Χατζή Φρατζή Κούταβου δεν υπάρχουν στοιχεία εάν έδωσε τον προβλεπόμενο όρκο στο Δήμο της Ερμούπολης. Υπάρχει όμως έγγραφο του Β. Μυστακίδη (http://ainites.gr) το οποίο έχουν υπογράψει Αινίτες, κάτοικοι της Ερμούπολης με ημερομηνία 18 Ιουλίου 1832 και οι οποίοι βεβαιώνουν έναν ονομαστικό κατάλογο 74 Αινιτών οι οποίοι έπεσαν σε διάφορα μέρη της πατρίδας μας κατά την επανάσταση του 1821. Ενας από αυτούς που υπογράφουν το έγγραφο είναι και ο Μ. Κούταβος, ο οποίος με το πλοίο του τον “Ποσειδώνα” έσωσε πολλούς Χιώτες από τη μεγάλη σφαγή.
Αφησα τελευταίο τον Ιωάννη Φιμερέλη , συριανό έμπορο όπως καταγράφεται από συγγραφείς. Ο Φιμερέλης με καταγωγή από την Αίνο, έδωσε τον όρκο στην τότε Νομαρχία Κυκλάδων το Μάιο του 1883 σε ηλικία 43 ετών. Υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και από τους πρώτους οικιστές του Δεδέαγατς (Οθωμανικό όνομα της Αλεξανδρούπολης) , τον οποίον τοποθέτησαν στη θέση εκείνη οι Ρώσοι κατακτητές της πόλης (Ρωσοτουρκικός πόλεμος).
Αίτηση Ιωάννη Εμμ. Φιμερέλη προς το Δήμο Ερμούπολης (το παρόν βρέθηκε στο Ιστορικό Αρχείο Σύρου)
Σύμφωνα με τον πρόξενο της εποχής Καραγιαννόπουλο “Στις 12 Ιουνίου 1878 με την υπ’ αριθμ. 112 αναφορά του καταγγέλλει ευθέως τον Συριανό έμπορο Ιωάννη Φιμερέλη, που οιΡώσοι τον διόρισαν πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου Δεδέαγατς, ότι υπέθαλπε τον λήσταρχον Πέτκον όπως κερδίση την εύνοιαν των Ρώσων και κραταιωθεί εν τη θέσει του ταύτη” (Παντελής Αθανασιάδης) .
Οπως φαίνεται και στην παραπάνω αίτηση , ο Φιμερέλης στις 27 Μαίου 1883, ζητούσε από το Δήμο Ερμουπόλεως να δώσει τον απαιτούμενο όρκο ώστε να γίνει Συριανός πολίτης. Στην όλη αλληλογραφία γίνεται αναφορά ότι υπηρέτησε το 1864 ως εθνοφύλακας στην Τήνο. Επίσης ότι τιμήθηκε από το Δήμαρχο Τήνου για τη συνεισφορά του – ως μέλος της επιτροπής για τη συλλογή συνδρομών για τον ιματισμό της εκεί εθνοφυλακής καθώς και ότι του απονεμήθηκε ο βαθμός του επίτιμου Λοχαγού του 1ου Λόχου Εθνοφυλακής Τήνου. Ηταν παντρεμένος με την 24χρονη Μαρία, αγνώστων λοιπών στοιχείων.
Οσο για τη θρακιώτισα ηρωίδα Δόμνα Βιζβίζη , αφού έδωσε τα πάντα για την ελευθερία της πατρίδας , έζησε κάποια περίοδο και στη Σύρο.
Στο βιβλίο της «Με ενάντιους ανέμους» η συγγραφέας Άννα Γκέρτσου – Σαρρή, με θέμα τη Δόμνα Βισβίζη, γράφει ότι τότε στην Ερμούπολη βρήκαν αραξοβόλι περί τα έξι μπρίκια από την Αίνο. Αν αναλογιστούμε ότι το κάθε μπρίκιο (καράβι της εποχής) είχε περί τους 100 και πλέον άνδρες, τότε θα πρέπει περισσότεροι από 600 Αινίτες να είχαν βρει καταφύγιο στο νησί.
«Κάθε που πήγαινα σε τούτο το νησί (Σύρα), έπαιρνα νιώσιμο πατρίδας. Δεν ήταν μόνο ο Σταύρος και η Περαζούδα κι άλλοι παλιοί μας μαρινέροι, μα ένα τσούρμο ίσαμε έξι μπρικιών Αινίτες – διωγμένοι άλλοτε από την πανούκλα, άλλοτε από τη μανία του Τούρκου – που είχαν βρει αραξοβόλι στην άκρια του μόλου, εκεί που αρχίζαν τα χτήματα. Με λίγη θολούρα στο μυαλό μπορούσες και να μπερδευτείς, να πεις πως ήσουν στην πατρίδα. Καθώς όλοι φρόντισαν να είναι κοντογείτονες, περπατούσες στους δρόμους κι άκουγες λαλιά νίτικια, τραγούδια δικά μας, σ’ έπιανε ένας κόμπος π’ ανέβαινε, ανέβαινε και λυνόταν σε δάκρυ. Με λίγο πούσι στα μάτια από το βούρκωμα, θαρρούσες πως έβλεπες το κάστρο, κάτω, τη Δρακοντίνα. Τι λαχτάρα κι ετούτη της πατρίδας…».
Εναν αιώνα αργότερα, κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή , θα βρεθούν στην Ερμούπολη και νέοι πρόσφυγες με καταγωγή από την Αίνο:
– Γιαλαμά Κ. Λεμονιά 16 ετών
– Στρογγυλού Ροδόπη 25 ετών καθώς και τα παιδιά , Παναγιώτης Στρογγυλός 2 ετών και Αννα Στρογγυλού ενός έτους.
Με εκτίμηση
Υποπλοίαρχος(ε.α.)
Ουρανία Πανταζίδου Π.Ν.
