Η ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ
Κείμενο του Ιωάννη Α. Σαρσάκη (Καστροπολίτη)
Για ακόμη μία χρονιά θα εορταστεί στο Διδυμότειχο η μνήμη της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Μαρίνας. Εφέτος ο εορτασμός της θα είναι τριήμερος και θα διαρκέσει από τις 15 έως τις 17 Ιουλίου, καθώς επίσης θα συνδυαστεί με άλλες εκδηλώσεις πολιτιστικού περιεχομένου στο πλαίσιο του «Φεστιβάλ Πολιτισμού Διδυμοτείχου – Ερυθροπόταμος 2017».
Το απόγευμα του Σαββάτου στις 15 Ιουλίου θα τελεστεί εσπερινός στον Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αθανασίου και κατόπιν θα γίνει λιτανεία του επιταφίου και των ιερών λειψάνων της Αγίας Μαρίνας προς στο παρεκκλήσιο της, το οποίο βρίσκεται στις υπώρειες του λόφου του Κάστρου στη Βορειοδυτική πλευρά. Την κουστωδία της λιτανείας θα αποτελούν εκτός από τους ιερείς, μέλη συλλόγων του Διδυμοτείχου, τα οποία θα φοράνε παραδοσιακές φορεσιές. Η πορεία που θα ακολουθήσουν θα είναι από το ναό του Αγίου Αθανασίου, στο προσκυνητάρι του Αγίου Δημητρίου και από εκεί στις καλέπορτες (ή πύλες της γέφυρας ή νερόπορτες) απ΄ όπου θα μεταβούν στο παρεκκλήσιο της Αγίας Μαρίνας.
Ο καθένας μπορεί να υποθέσει ότι, πρόκειται για μία πορεία που ξεκινάει εντός του Κάστρου και καταλήγει έξω από αυτό. Αν όμως εξετάσουμε την κατεύθυνση αυτή ιστορικά και με βάσει τα αρχαιολογικά ευρήματα και μνημεία, πρόκειται για μία πορεία εντός του Κάστρου του Διδυμοτείχου εξολοκλήρου.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι από την Βορειοδυτική πλευρά του λόφου του Κάστρου υπήρχε η παραποτάμια οχύρωση από την οποία παρέμεινε μέχρι τις ημέρες μας ο πύργος που τον ονομάζουμε ¨πεντάζωνο¨. Όπως αναφέρει ο κ. Τσουρής στο βιβλίο του «Η οχύρωση του Διδυμοτείχου» : «πρόκειται για τον πύργο νούμερο 16 ο οποίος οφείλει την ονομασία του από την ελληνική απόδοση του τουρκικού ¨μπες κουσάκ¨, όνομα που χρώσταγε σε χαρακτηριστικό της τοιχοποιίας του». Παρακάτω ο κ. Τσουρής εξηγεί για ποιο λόγο κατασκευάστηκε η παραποτάμια οχύρωση : «πρωτίστως για να εξασφαλίσει την κάθοδο των κατοίκων στον Ερυθροπόταμο και δεν σχετίζεται άμεσα με την αμυντική θωράκιση του οικισμού. Με την επέκταση αυξανόταν ο οχυρωμένος χώρος που διέθετε ο οικισμός, αλλά αυτή δεν αύξανε τις αμυντικές δυνατότητες του οικισμού άμεσα. Είτε υπήρχε είτε όχι, η οχύρωση εξακολουθούσε να έχει τις ίδιες δυνατότητες. Η συμβολή στην άμυνα ήταν έμμεση, εφ’ όσον εξασφαλιζόταν η διαρκής και απρόσκοπτη ύδρευση, η άμυνα εξαρτιόταν απολύτως από τα οχυρωματικά έργα και τους πολεμιστές και δεν απειλούνταν από έλλειψη νερού».
Όσον αφορά το ποιος κατασκεύασε την παραποτάμια οχύρωση ο κ. Τσουρής συμπεραίνει ότι : «η ποτάμια οχύρωση κατασκευάστηκε μετά το 1206 και πριν από την ανοικοδόμηση της οχύρωσης του Διδυμοτείχου από τον Ταρχανειώτη. Στο διάστημα αυτό συνθήκες, οι οποίες επέτρεπαν και επέβαλαν την οχύρωση του Διδυμοτείχου από τη μεριά του ποταμού, διαμορφώθηκαν, όταν το 1242 η περιοχή του Διδυμοτείχου περιήλθε στην αυτοκρατορία της Νικαίας, την οποία κυβερνούσε ο Ιωάννης ο Γ΄ ο Δούκας Βατάτζης (1222–1254). ¨Ο Βατάτζης ἐκ Διδυμοτείχου ἦν ὡρμημένος¨ (ο Βατάτζης κατάγεται από το Διδυμότειχο). Ίσως στην απόφαση της ανοικοδόμησης της ποτάμιας οχύρωσης ώθησε η ανάμνηση της απόπειρας εκτροπής του Ερυθροποτάμου από τους Βουλγάρους, πριν από περίπου σαράντα χρόνια. Ο αυτοκράτορας αυτός θεωρείται ότι ανέπτυξε αυξημένη οχυρωματική δραστηριότητα στις επαρχίες της Μικράς Ασίας που ανήκαν στην αυτοκρατορία της Νίκαιας των Λασκαριδών. Συμπερασματικά, η ποτάμια οχύρωση του Διδυμοτείχου κατά πάσαν πιθανότητα είναι έργο του Ιωάννη του Γ΄ Δούκα Βατάτζη (1222–1254), περίπου των μέσων του 13ου αιώνα». Σύμφωνα με τα ανωτέρω βλέπουμε ότι ο χώρος όπου βρίσκεται σήμερα το παρεκκλήσιο της Αγίας Μαρίνας αποτελούσε μέρος της οχύρωσης του Κάστρου του Διδυμοτείχου, την οποία κατασκεύασε κατά πάσα πιθανότητα όπως αναφέρει ο κ. Τσουρής ο Διδυμοτειχίτης και Άγιος της Εκκλησίας μας Ιωάννης Βατάτζης.
Δεν γνωρίζουμε αν υπήρχε την εποχή του 13ου αιώνα ή και παλαιότερα, στη συγκεκριμένη τοποθεσία κάποιος ναός στη μνήμη της Αγίας Μαρίνας, όσον αφορά όμως το παρεκκλήσι που συναντάμε σήμερα, ο κ. Γουρίδης, αναφέρει τα εξής : «Το κύριο τμήμα του μικρού κτιρίου το οποίο σώζεται σήμερα μπορεί να χρονολογηθεί στον αιώνα που πέρασε (20ος αι.). Εντούτοις, παλαιές τοιχοποιίες που σώζονται στον περίβολο του ναϋδρίου, αλλά και το ίδιο το καμαροσκέπαστο ιερό φανερώνουν ότι πιθανότατα το ναϋδριο έχει αξιομνημόνευτη ιστορία. Σε ότι αφορά τη νεότερη ιστορία του ναϋδρίου, στους κώδικες βρίσκουμε επισκευή του στα 1888, ενώ ακολουθεί ανακαίνιση το 1904-1905 επί μητροπολίτου Φιλαρέτου Βαφείδη, μαζί με την περιτείχιση του ναού».
Μια και αναφερθήκαμε στον μακαριστό μητροπολίτη Διδυμοτείχου Φιλάρετο Βαφείδη, από το βιβλίο του κ. Σαββίδη Σάββα «Ο Φιλάρετος Βαφείδης βιος και έργο» παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το οποίο προκύπτει ότι το παρεκκλήσι της Αγίας Μαρίνας θεωρούνταν στις αρχές του 20ου αιώνα ως αρχαίο προσκύνημα. Συγκεκριμένα ο κ. Σαββίδης γράφει : «Συνολικώς στην επαρχία Διδυμοτείχου το 1907 υπήρχαν, 55 ναοί, 3 μοναστήρια (Κοιμήσεως της Θεοτόκου : ενοριακό, Μονή Δαδιάς : Ιβηριτικό και Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου : μετόχι Παναγίου Τάφου) και 100 ιερείς. Την ίδια εποχή απαντώνταν επίσης : 5 αρχαία προσκυνήματα (παρεκκλήσια) των Αγίων : Δημητρίου, Νικολάου, Αικατερίνης, Μαρίνας, Νικολάου, καθώς και 3 αγιάσματα των Αγίων : Κυριακής, Παρασκευής και Φωτεινής».
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, πρέπει να τονίσουμε ότι είναι σημαντικό το γεγονός να συνδέονται η ιστορία και τα μνημεία του Διδυμοτείχου με τις εορτές των αγίων μας, τους ναούς τους καθώς και με τα ήθη και έθιμα που τους συνοδεύουν. Το Σάββατο 15 Ιουλίου με πρωτοβουλία της Ιεράς Μητροπόλεως Διδυμοτείχου, Ορεστιάδος και Σουφλίου, κλήρος και λαός θα κάνουμε την αρχή έτσι ώστε να δημιουργήσουμε ένα νέο έθιμο που θα αφορά την Αγία μεγαλομάρτυρα Μαρίνα και το Κάστρο του Διδυμοτείχου, ανακαλώντας μνήμες από τη Βυζαντινορωμαίικη μεγαλοπρέπεια, που μπόλιασαν στο Κάστρο μας μορφές αγίων και αυτοκρατόρων όπως : ο Βασίλειος Β΄ Βουλγαροκτόνος, ο Όσιος Ιωάννης ο Νέος, Ο Άγιος Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης, Ο Θεόδωρος Β΄ Δούκας Λάσκαρης, ο Μιχαήλ Θ΄ Παλαιολόγος, ο Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος, ο Ιωάννης Στ΄ Καντακουζηνός, ο Άγιος Μητροπολίτης Διδυμοτείχου Ιλαρίων και πολλές άλλες μορφές της υπερχιλιετούς αυτοκρατορίας της Ρωμανίας/Βυζαντίου.
