Αποσπάσματα από την “Ιστορία της Αρμενικής Κοινότητος Διδυμοτείχου και ο Βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου του Παλαιοκαστρίτου” του Αρχιμανδρίτη Νικολάου Βαφείδη (Θρακικά, Τόμος 8ος, Αθήνα 1937) «Εκ των ανωτέρω δυνάμεθα να εξαγάγωμεν, οπωσδήποτε ασφαλώς, το συμπέρασμα, ότι και το Διδυμότειχον, το οποίον ήτο επί των Βυζαντινών πόλις σπουδαιοτάτη, είχε βεβαίως απ’ αρχής μεταξύ των κατοίκων του και, Αρμενίους.»
Το χωριό Άρμενα της Ανατολικής Θράκης Όπως μας πληροφορεί ο (τότε) Πρόεδρος της Αρμενικής Κοινότητας Διδυμοτείχου Κεβόρκ Παπαζιάν, επί εποχής αυτοκράτορα Ηρακλείου αποικήθηκε ή επαυξήθηκε το χωριό Άρμενα πλησίον της Μακράς Γέφυρας. Το χωριό αυτό της Ανατολικής Θράκης, αποκαλούταν επί τουρκοκρατίας Ερμενίκιοϊ (Αρμενοχώρι), ονομάσθηκε και πάλι Άρμενα, επί της Ελληνικής κυριαρχίας το 1920.
Η πόλη Έγκιν Από τα σπουδαιότερα κέντρα της Αρμενίας, ήταν άλλοτε η πόλη Έγκιν που εκ των 19.000 κατοίκων της, οι 8.000 ήταν Αρμένιοι που σφαγιαστήκαν από τους Τούρκους και τους Κούρδους ή έφυγαν κατά τα έτη 1895,1896 και 1915. Θρυλείται λοιπόν ότι οι Αρμένιοι της Έγκιν αποίκησαν ή μάλλον επαύξησαν τον πληθυσμό του χωριού Άρμενα (ή Ερμενίκιοϊ) της Μακράς Γέφυρας, καθώς και άλλες πόλεις και χωριά. Από το χωριό Άρμενα (ή Ερμενίκιοϊ) αλλά και από άλλες περιοχές, ήλθαν κατά διάφορες εποχές Αρμένιοι και εγκαταστάθηκαν στο Διδυμότειχο.
«Η Αρμενική Κοινότητα του Διδυμοτείχου είναι παλαιά. Έχει ένα ναόν επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου (Σουρπ-Κεβόρκ), εις την νοτιανατολικής άκραν της Ακροπόλεως, κάτωθεν της θέσεως, ήτις καλείται «Παληό» και εις απόστασις 150 βημάτων από του προσκυνήματος του Αγίου Δημητρίου. Ο ναός ούτος των Αρμενίων είναι παλαιός και ιστορικός, ονομαζόμενος και επί των Βυζαντινών Άγιος Γεώργιος. Είχε το επώνυμον Παλαιοκαστρίτης, ως αναφέρει ο Ιωάννης ΣΤ΄Καντακουζηνός, αναγράφων, ότι εστέφθη εν αυτώ αυτοκράτορ το 1341 με την σύζυγόν του Ειρήνην,… Ήτο η 26η Οκτωβρίου, ημέρα της εορτής του Αγίου Δημητρίου ότε ετελέσθη η θεία λειτουργία υπό του τότε ορθοδόξου Έλληνος Μητροπολίτου Διδυμοτείχου…»
Ο Άγιος Γεώργιος ο Παλαιοκαστρίτης ήταν φαίνεται παλαιό Μοναστήρι, όπου οι Βυζαντινοί τελούσαν πανήγυρη και είχε πολλούς προσκυνητές. «…παρεσχέθη παρά των Ελλήνων του Διδυμοτείχου εις τους συμπολίτας αυτών Αρμενίους.» Πότε διατέθηκε δεν είναι γνωστό, όμως υπάρχουν αποδείξεις ότι οι Αρμένιοι έχουν το ναό αυτό πριν από το 1704 όπως μαρτυρεί πλάκα επί τάφου στον αυλόγυρο του ναού, αλλά και από Οθωμανικά βεράτια (έγγραφα) που κατέχει η Αρμενική Κοινότητα. Μεταξύ αυτών υπάρχει έγγραφο του 1726 που εγκρίνεται από την Οθωμανική αρχή η ανοικοδόμηση του ναού που είχε ερειπωθεί. Σύμφωνα με την εκτίμηση του αείμνηστου αρχαιολόγου Λαμπουσιάδη, η παράδοση του ναού στους Αρμενίους συνετελέσθη περί το 1543.
Σε άλλο έγγραφο του 1828 δίνεται εκ νέου άδεια για ανοικοδόμηση του εν τω μεταξύ ερειπωθέντος πάλι ναού. Η ανοικοδόμηση πραγματοποιήθηκε από τον Ιωάννη Κάλφα και οι εργασίες περατώθηκαν το 1831. Στον περίβολο του ναού λειτούργησε Αρμενικό Σχολείο, όπου υπήρχαν και ξενώνες για τους επισκέπτες προσκυνητές. Το σχολείο και οι ξενώνες καταστράφηκαν και το 1881 κτίσθηκε άλλη Σχολή για τους Αρμενίους πλησίον της Πύλες της Αγοράς του Κάστρου («Καστρόπορτες και υπέρθεν του δημοσίου ωρολογίου»).
Κείμενο: Ευάγγελος Σ. Σοβαράς (Καστροπολίτης)
Πηγή: Ιστορία της Αρμενικής Κοινότητος Διδυμοτείχου και ο Βυζαντινός ναός του Αγίου Γεωργίου του Παλαιοκαστρίτου” του Αρχιμανδρίτου Νικολάου Βαφείδη Θρακικά, Τόμος 8ος, Αθήνα 1937
Σημείωση: Η Αρμενική Ορθόδοξη Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (Σουρπ Κεβόρκ) εορτάζει στα τέλη Σεπτεμβρίου/αρχή Οκτωβρίου κάθε έτους.
kastropolites.com
